Hôn lễ là một vấn đề quan trọng, là chung thân đại sự của con người. Sau thời gian các cặp đôi tìm hiểu, yêu thương nhau và quyết định đến với nhau bằng sự tự nguyện để chuẩn bị bước vào một cuộc hôn nhân hạnh phúc và để các bên có trách nhiệm với nhau hơn. Khi bạn quyết định bước vào cuộc sống hôn nhân, các cặp đôi phải cùng nhau tìm hiểu về thủ tục đám cưới để cùng nhau lên kế hoạch và chuẩn bị cho đám cưới của mình một cách trọn vẹn nhất nên theo phong tục của Việt Nam, từ Bắc chí Nam có thể được chuẩn bị và tiến hành một cách khá nghiêm ngặt và mang tính truyền thống, được duy trì từ nhiều đời nay. Điều đấy không chỉ thể hiện sự trân trọng cội nguồn mà còn giữ gìn những gì tinh túy nhất trong lễ cưới truyền thống của người Việt. Tùy thuộc vào mỗi vùng miền, mỗi địa phương sẽ có những thủ tục lễ cưới hỏi riêng nhưng không quá khác nhau.

1. Lễ Dạm Ngõ (hay Lễ Chạm Ngõ)

Lễ dạm ngõ là nghi lễ mở đầu cho phong tục cưới hỏi của nước ta – bắt đầu cho một loạt các nghi thức hôn nhân sau đấy nên đây là nghi lễ cực kì quan trọng, không thể bỏ qua trong các đám cưới truyền thống của người Việt. Tuy vậy, thủ tục lễ dạm ngõ khá đơn giản, thường nhà trai sẽ chuẩn bị tráp trầu cau, chè, thuốc và bánh kẹo với số lượng chẵn để nhà gái kính cáo Gia tiên và một ít lễ vật sang nhà gái nói chuyện người lớn. Gia đình nhà trai sẽ xin cho đôi bạn trẻ có thời gian tìm hiểu nhau. Chú rể sẽ thực hiện nghi thức thắp hương lên bàn thờ gia tiên nhà cô dâu. Trong buổi lễ này, hai bên gia đình sẽ bàn tới thời gian dự kiến tổ chức lễ ăn hỏi, lễ cưới cho hai con.  Cho nên, trước khi làm lễ dạm ngõ, nhà trai cần chọn được ngày đẹp, đánh tiếng cho nhà gái để đến dạm ngõ, chấp nhận chuyện qua lại thân tình giữa hai gia đình thì mọi việc tiếp theo mới trọn vẹn. Đây cũng là lễ gặp mặt trước tiên, chính thức của cả hai gia đình nhà trai, nhà gái và được xem như thủ tục quan trọng để “người lớn” thưa chuyện với nhau, thương thảo và đi đến thống nhất ngày giờ tổ chức lễ ăn hỏi, lễ thành hôn, số lượng tráp lễ, suất chia theo yêu cầu của nhà gái cũng như thống nhất điểm đặt tiệc, cách thức tổ chức và những dịch vụ cần dùng xuyên suốt công thức nghi lễ.

Xét về mặt chức năng: Nếu bỏ qua lễ này mà đi thẳng vào lễ ăn hỏi thì mọi việc sẽ bị cảm thấy đường đột, ngang tắt, không có khởi đầu. Vì thế, tuy không phải là một lễ quá long trọng nhưng lại là một lễ không thể thiếu trong thủ tục tổ chức lễ cưới. Hơn nữa, lễ này không tốn kém mà lại biểu thị được bản sắc văn hóa dân tộc (văn hoá trầu cau) thì việc bỏ qua lễ này là điều không hợp lý. Đối với lễ này, thường người Việt Nam vẫn tiến hành theo khuôn mẫu cổ truyền.

Trong buổi Dạm Ngõ này, mọi người nên mặc trang phục lịch sự , gọn gàng, đơn giản, ăn nói nhẹ nhàng có văn hoá. Không nhất thiết mặc comple và áo dài (vì còn phụ thuộc vào thời tiết nắng mưa và địa hình, khoảng cách nhà gái…)

Trình tự diễn ra Lễ Dạm Ngõ:

• Thành phần tham dự trong ngày lễ dạm ngõ chỉ trong nội bộ gia đình 2 họ: cô dâu, chú rể, bố mẹ và anh/chị em ruột của cô dâu chú rể.
• Quá trình diễn ra lễ Dạm ngõ: Việc đón tiếp nhà trai cần đơn giản và thân thiện. Nhà gái sẽ chuẩn bị sẵn nước trà, thuốc, bánh kẹo, trái cây… để mời khách. một khi nhà trai trao lễ, nhà gái mang lên bàn thờ gia tiên thắp hương. Hai nhà nói chuyện để bàn chuyện coi ngày, chọn ngày và các thủ tục khác cho lễ ăn hỏi và lễ cưới. Sau lễ dạm ngõ, người con gái được xem như có nơi có chốn, bước đầu để tiến tới chuyện hôn nhân.

2. Lễ Ăn Hỏi (hay Lễ Đính Hôn)

Sau lễ Dạm Ngõ sẽ đến lễ Ăn Hỏi – đây chính là sự thông cáo chính thức về việc hứa gả con cái giữa hai họ. Lễ ăn hỏi còn được gọi là lễ đính hôn là một nghi thức trong phong tục hôn nhân truyền thống của người Việt. Khi lựa chọn được ngày lành tháng tốt, chọn được năm hợp tuổi để cưới hỏi đồng thời có sự thống nhất hai bên gia đình, nhà trai mang sính lễ sang nhà gái để xin phép tổ chức đám cưới cho hai con. Đây là giai đoạn quan trọng trong quan hệ hôn nhân: cô gái trở thành “vợ sắp cưới” của chàng trai, và chàng trai sau khi mang lễ vật đến nhà gái là đã chính thức xin được nhận làm rể của nhà gái và tập gọi bố mẹ xưng con. Sau thủ tục lễ ăn hỏi, nhà gái cũng chính thức công nhận chàng trai là con cái trong nhà. Như vậy, sau ngày ăn hỏi, cặp đôi đã chính thức nên duyên trăm năm chỉ chờ ngày tổ chức lễ cưới để công bố cho hai họ.

Trong lễ ăn hỏi, gồm có các thủ tục: ăn hỏi, xin cưới và nạp tài được gộp luôn trong ngày này. Nhà trai sẽ mang tới nhà gái 30 chục trầu và tráp ăn hỏi. sau khi bố chú rể, bố cô dâu giới thiệu những người tham gia, mẹ chú rể sẽ lần lượt đưa 30 chục trầu. Chục trầu đầu tiên là cho nghi thức ăn hỏi, chục trầu tiếp theo cho nghi thức xin cưới và chục trầu thứ 3 là cho lễ nạp tài. một khi nhà gái nhận chục trầu thứ 3 thì sẽ đến lễ nhận các tráp ăn hỏi của nhà trai.

Tráp ăn hỏi có thể gồm 5, 7, 9 hoặc 11 tráp nhưng cần là số lẻ và lễ vật trong các tráp phải là bội số của 2. Đồ lễ ăn hỏi không thể không có là bánh cốm, bánh su sê, mứt sen, chè, rượu, trầu cau, thuốc lá… và có thêm xôi, lợn quay.

Sở dĩ có lễ Ăn Hỏi này là vì theo quan niệm của người xưa không phải tuổi nào cũng là tuổi đẹp để kết hôn. Vì thế mới có thủ tục đám cưới 2 lần. Thông thường các gia đình sẽ chọn thời điểm sau lễ ăn hỏi, để đón cô dâu.

Theo tục lệ, lần đón dâu này, chú rể chỉ trao cho cô dâu một bó hoa cưới, rồi đón về nhà. Tuy nhiên, cưới lần này cô dâu chú rể không thực hiện nghi thức trao nhẫn hay quà tặng, mà chỉ thực hiện thủ tục thắp hương và trao nón thôi. Tới sáng sớm hôm sau, cô dâu phải tự “trốn về” nhà mẹ đẻ mà không để ai biết, kể cả chú rể. Tuy nhiên, thủ tục cưới 2 lần theo truyền thống này gặp phải một hạn chế đó là chỉ thực hiện được khi hai gia đình cách nhau một khoảng không quá xa.

Trình tự xảy ra Lễ Ăn Hỏi:

• Đồ lễ ăn hỏi được nhà gái thu thập một ít và trầu cau mang lên thắp hương trên bàn thờ tổ tiên. ngoài ra, nhà gái giữ lại thường là 2 phần và đưa trả lại nhà trai 1 phần.
• Đồ lễ nhà gái giữ lại được dùng để mời cưới. Điều Đáng chú ý cần lưu ý trong lễ ăn hỏi là nhà trai phải chuẩn bị 3 phong bì đựng tiền (gọi là lễ đen), một phong bì dành cho nhà nội cô dâu, một phong bì dành cho nhà ngoại cô dâu và phong bì còn lại để thắp hương trên bàn thờ nhà cô dâu. Số tiền tùy thuộc theo nhà gái.
•  Cuối cùng, cô dâu và chú rể ra mắt hai họ, rót nước, mời trầu các vị quan khách. Thời gian ăn hỏi và lễ cưới cách nhau 3 ngày, 1 tuần, hay lâu hơn tùy vào việc lựa chọn ngày đẹp của hai bên gia đình.

3. Lễ Cưới (hay Lễ Rước Dâu)

Lễ Cưới hay còn gọi là Lễ Rước Dâu, Lễ Xin Dâu. Sau lễ ăn hỏi từ 3 ngày đến 1 tuần, lễ cưới sẽ được tổ chức vào ngày lành tháng tốt mà 2 bên gia đình đã lựa chọn và thống nhất trước đó. Sau lễ ăn hỏi, lễ cưới có thể được tổ chức vào ngày lành tháng tốt mà gia đình cô dâu chú rể đã chọn lựa.

Thủ tục xin cưới:

Sau lễ ăn hỏi nhà trai và nhà gái chọn được ngày tốt thì đợi đến ngày rước dâu. Thủ tục trong Lễ rước dâu như sau:

• Nhà trai: Trước khi chuẩn bị lễ rước dâu, cha  mẹ hoặc bậc trưởng thượng chuẩn bị, kiểm tra, sắp xếp lại các mâm quả – sính lễ. Chú rể thắp nhang báo cáo ông bà tổ tiên xin phép được xuất gia đi rước dâu về nhà.
• Tại Nhà gái: Đại diện nhà trai và người bưng khay trầu rượu đi phía trước để xin phép đại diện nhà gái được nhập gia. Được sự đồng ý, hai ông đại diện uống rượu và bắt tay nhau. Sau đó, đoàn nhà trai xếp hàng di chuyển đến trước cổng nhà gái, chờ tiến hành nghi thức trao mâm quả.  Đoàn nhà trai bước qua cổng nhà gái. Các cô gái đỡ quả đi vào sau đoàn nhà trai.
• Trao lễ vật trong lễ rước dâu.
• Nhà gái nhận quả và mang lên bàn thờ gia tiên.
• Đội bưng quả nhà gái sẽ mang quả đặt ở bàn thờ gia tiên trong lễ rước dâu. Thông thường, quả trầu cau đặt ở vị trí chính giữa để “đánh dấu”, vì khi mở quả sẽ mở quả này đầu tiên.
• Nhà trai trình lễ trong lễ rước dâu: Người chủ hôn của nhà trai mở đầu buổi lễ xin phép, mở nắp tráp, hoặc lật khăn đỏ phủ trên tráp lên và giới thiệu lễ vật gồm những gì.
• Cô dâu được dắt ra mắt trong lễ rước dâu: Cô dâu sẽ ngồi trong phòng của mình, đợi được cha hoặc mẹ dắt ra chào họ hàng hai bên, chuẩn bị làm lễ.
• Làm lễ gia tiên trong lễ rước dâu.
• Trao nhẫn cưới trong lễ rước dâu.
• Cô dâu – chú rể nhận quà trong lễ rước dâu.
• Mời trầu cau và mời rượu.
• Tiệc tại nhà gái: Ngày xưa nhà gái sẽ tổ chức phần tiệc ăn uống, nhưng ngày nay đã được giản lược đi với bánh, trái cây và trà nước. Vì thường đón dâu đều được “coi giờ lành” nên cần có lễ rước ngắn gọn ở nhà gái để còn kịp thời gian rước dâu về làm lễ ở nhà trai.
• Nhà gái trả lễ cho nhà trai.
• Đưa cô dâu lên xe hoa.
• Cô dâu về nhà trai trong lễ rước dâu: Khi cô dâu về nhà trai trong lễ rước dâu cô dâu phải làm lễ ra mắt trước bàn thờ tổ tiên bên nhà trai, nhận tiền, quà mừng của người nhà, họ hàng bên nhà trai. Mẹ chồng dắt cô dâu vào phòng tân hôn, giới thiệu tổ ấm với bà con cô bác, làm thủ tục trải giường. Giường cưới thường là giường mới, chưa ai nằm lên, mẹ chồng trải giường, có thể nhờ thêm những người họ hàng có con trai và con gái cùng trải giường để “lấy hên” cho cô dâu chú rể sau này cũng có đủ nếp đủ tẻ như vậy.

Lễ cưới:

Tiệc cưới là một bữa tiệc được tổ chức sau khi hoàn thành Lễ Rước Dâu, nó cũng có thể tổ chức liên tục với Lễ kết hôn. Tiệc cưới dùng để chiêu đãi các quan khách, họ hàng, bạn bè của cô dâu, chú rể. Ngày nay tiệc cưới được nhiều cặp vợ chồng lựa chọn tổ chức như khách sạn, nhà hàng tiệc cưới cho những người đã tham dự đám cưới trong khi một số nơi lựa chọn việc tổ chức các bữa tiệc tại nhà (tư gia). Ở Việt Nam, thông thường khi thực khách đến dự sẽ đem theo phong bì có tiền để mừng cho cô dâu, chú rể.

Tiệc cưới mang ý nghĩa là tấm lòng thành của cô dâu, chú rể đối với anh em, họ hàng cùng bạn bè thân thiết khi mọi người tới tham dự lễ cưới cùng hai bạn. Theo truyền thống thì tiệc cưới sẽ được tổ chức tại gia trước khi tổ chức đón dâu, khách của hai bên gia đình sẽ được tiếp đãi riêng, nhưng hiện nay, nhất là ở khu vực thành phố lớn, hai gia đình sẽ cùng đãi tiệc chung trong một khách sạn hoặc nhà hàng lớn. Hình thức tổ chức này này khá thuận tiện đồng thời tăng thêm sự gắn kết cho hai bên gia đình.

Lễ cưới thường được tổ chức tại khách sạn hoặc nhà hàng, vì các nghi thức truyền thống đã hoàn thành xong qua các lễ trước đó, nên nghi thức tổ chứ này không cần phải quá rườm rà. Hai bên gia đình cùng cô dâu chú rể có thể lược bớt một số nghi thứ rườm rà hoặc nghe theo gợi ý của nơi tổ chức sự kiện, đồng thời, các cặp đôi cũng có thể thuê MC, các ca sĩ hay tiết mục nào đó phù hợp với sở thích cũng như kinh tế để góp vui cho buổi lễ này.

Một số nghi thức được tổ chức tại nhà hàng, khách sạn:

• Cắt bánh kem, đút cho nhau ăn “bữa ăn đầu tiên” của cuộc sống vợ chồng
• Trao nhẫn
• Dọc tuyên thệ
• Gia đình hai bên phát biểu, gửi những lời chúc tốt đẹp đến đôi uyên ương
• Cha mẹ trao quà, công bố của hồi môn

4. Lễ Lại Mặt

Lễ Lại Mặt hay Về Lại Mặt là lễ sau khi kết thúc lễ cưới, thủ tục lại mặt sau đám cưới cũng được các cặp đôi đặt biệt chú ý với mong muốn có được một đám cưới trọn vẹn. Người miền Bắc sẽ có thêm nghi lễ lại mặt. Đây cũng là nghi lễ trọng yếu và bắt buộc trong phong tục cưới hỏi của người Kinh.

Lễ lại mặt được tổ chức ấm cúng gồm có các thành viên 2 bên gia đình. Lễ lại mặt thể hiện sự hiếu thảo của cô dâu, chú rể với gia đình nhà gái dù đi lấy chồng tuy nhiên vẫn không thể quên hiếu thuận với bố mẹ ruột. cùng lúc đó đây còn là dịp để gia đình chú rể thể hiện sự kính trọng, chu đáo của mình với gia đình cô dâu. Lễ lại mặt có thể được tổ chức sau lễ cưới 1, 2 ngày hoặc một khi cô dâu – chú rể hưởng tuần trăng mật về. tuy nhiên, khoảng thời gian này không được để quá lâu. Lúc này, bên nhà trai sẽ chuẩn bị cho cô dâu chú rể một lễ vật nhỏ, ở một số nơi lễ vật lại mặt thường là con gà trống và gạo nếp. Với ý nghĩa thay cho lời cảm ơn đối với nhà cô dâu, lễ lại mặt cũng là là cơ hội giúp cho cô dâu có thời gian để về thăm nhà bố mẹ đẻ giúp vơi bớt nỗi nhớ nhà cho cô dâu khi chuyển tới nhà chồng. Về phía nhà gái, sẽ chuẩn bị một mâm cơm đầm ấm để thiết đãi chàng rể mới.

Trên đây là toàn bộ thông tin về thủ tục đám cưới theo phong tục truyền thống của người Việt Nam. Hy vọng sẽ giúp ích được cho các bạn dù chỉ là một phần nhỏ.